روایت تاریخ از سال های اشغال ایران در جنگ جهانی دوم بمباران شهرها، قحطی و جان باختن شمار زیادی از غیرنظامیان است که اسناد مکتوب بسیاری از آن برجای مانده، اما روایت های مصور از این حادثه تاریخی چندان زیاد نیست؛ "فرانسوا هورلی" عکاس استرالیایی یکی از معدود کسانی است که در آن زمان به ایران آمده و از کشور اشغال شده عکاسی کرده است.
در ۳ شهریور ۱۳۲۰، نیرو های متفقین شامل انگلیس و شوروی بدون توجه به بی طرفی ایران از جنوب و غرب و از زمین و هوا به ایران حمله کردند و شهر های سر راه را اشغال کردند به سمت تهران آمدند. اگرچه در آن زمان بهانه متفقین برای حمله وجود عده ای جاسوس آلمانی در ایران عنوان شد، اما حوادث بعدی نشان داد اشغال ایران بخشی از نقشه جنگی متفقین علیه هیتلر بوده است. با یورش متفقین تمامی راه های کشور به خصوص خطوط راه آهن و شوسه تحت کنترل نیرو های اشغالگر در آمد. نیروی کار ایرانی برای تهیه تدارکات ارتش های درگیر در جنگ با نازل ترین دستمزد به کار گرفته شدند. منابع نفتی کشور غارت شد و بحران غذایی در کشور به اوج خود رسید.
زمزمه های برکناری شاه نیز از جلسه اضطراری دولت شنیده شد؛ فردای اشغال ایران هیئت وزیران در حضور شاه در کاخ سعدآباد تشکیل جلسه داد و رضاخان در این جلسه اعلام کرد که ابتدا تصمیم به خروج از کشور داشته است، اما به توصیه مشاورانش ابتدا در دولت تغیراتی صورت دهد. بر این اساس محمدعلی فروغی را به نخست وزیری منصوب و او را مامور کرد با انگلیس و شوروی مذاکره کند، اما شرط متفقین کنار رفتن رضاشاه از قدرت بود.
سرانجام رضاشاه ناچار به استعفا شد و توسط بریتانیایی ها بازداشت و به جزیره موریس و سپس آفریقای جنوبی تبعید شد و سلطنت به پسر و ولیعهد او محمدرضا منتقل شد؛ نیرو های متفقین نیز تا پایان جنگ جهانی ایران را تحت اشغال خود داشتند.
"فرانسوا هورلی" عکاس اهل سیدنی که در خلال جنگ جهانی دوم سفر های متعددی به خاورمیانه داشت در سال ۱۹۴۳ میلادی- ۱۳۲۱ شمسی همزمان با مقطع مهم تاریخی ایران یعنی چندی پس از اشغال به دست متفقین وارد کشور شد. این فیلمساز و پژوهشگر استرالیایی در چند نوبت سفر بیش از ۵۰۰ عکس از شهر های مختلف ایران برداشت که بعهدا در مجموعه ای با عنوان "مسیر روسیه" به چاپ رساند.
او در عکس هایش به زندگی مردم عادی، مناظر، بنا ها و ساختمان های شهری و روستایی در تهران، اصفهان، البرز، لرستان، شیراز بوشهر پرداخت و روایتی ناب از روز های سخت تاریخ ایران فراهم کرد که هنوز به عنوان منبعی کم نظیر شناخته می شود.
در زیر نگاهی می اندازیم به عکس هایی که او در سال ۱۳۲۱ از تهران برداشت. این عکس ها برای نخستین بار است که منتشر می شود.
آقای "جاکوبسن" دوست عکاس "فرانسوا هورلی" سوار بر کامیون، جایی در تهران
سه دیپلمات انگلیسی جایی در تهران مقابل دوربین عکاس
افسر انگلیسی در نمایی از میدان سپه تهران به رفت آمد مردم و اتومبیل ها نگاه می کند.
عکس یادگاری چند نظامی مقابل ساختمان باشگاه افسران وزارت جنگ در میدان مشق تهران
نمایی از میدان سپه در مرکز تهران (میدان امام خمینی (ره) فعلی)
نمایی از کاخ شاه جوان محمدرضا پهلوی
نمایی از یکی از اتاق های کاخ گلستان
نمایی از یکی از روستا های اطراف تهران
دیپلمات های انگلیسی در نمایی از ساختمان سفارت این کشور در قلهک
نمایی از سفارت بریتانیا در قلهک
کودکانی که در مناطق روستای پس قلعه در شمیران زندگی می کنند در مقابل دوربین عکاس قرار گرفته اند.
نمایی از روستای پس قلعه در شمیران
نمایی از خیابان فردوسی تهران و نمای بیرونی ساختمان سفارت انگلیس
عُدَی و قُصَی؛ درباره وارثان بی‌رحم صدام
داستان یک موزیک؛ ای ایران، ای مرز پرگهر
های ,تهران ,نمایی ,کشور ,متفقین ,عکاس ,نمایی از ,که در ,نیرو های ,شد و ,است که